ÖZ

Hasta merkezli yaklaşım, sağlık hizmetlerinde kalitenin önemli unsurlarından biri olarak kabul görmektedir. Bu araştırmanın amacı; hasta bakımında aktif rol alan hemşirelerin duygusal emek düzeylerinin, sahip oldukları hasta merkezli bakım yetkinliği (HMBY) üzerine etkisinin ortaya konması ve bu etkide kişilik özelliklerinin düzenleyici rolünün belirlenmesidir. Araştırma, tanımlayıcı ve kesitsel tipte bir çalışmadır ve çevrim içi anket yöntemi kullanılarak verilere ulaşılmıştır. Anket formu dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümünde altı adet sosyodemografik soru (yaş, cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, mesleği tercih etme durumu, hizmet süresi), ikinci bölümünde hemşirelerin duygusal emek davranışı ölçeğinden oluşan 24 ifade, üçüncü bölümde HMBY ölçeğinden oluşan 17 ifade, dördüncü ve son bölümünde ise beş faktör kişilik özellikleri ölçeğinden oluşan 44 ifade yer almaktadır. Araştırmanın evrenini Türkiye’de çalışan hemşireler oluşturmaktadır ve örneklem değeri 384 olarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde SPSS programı kullanılarak tanımlayıcı istatistikler (frekans, yüzdelik) elde edilmiştir. Bununla birlikte Cronbach’s alpha, T-testi, ANOVA testi ve kategorik değişkenlerin analizi için ki-kare testi uygulanarak değerlendirilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkiler için korelasyon ve etki analizi için de regresyon kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan tüm ölçeklerde Cronbach’s alpha değeri yüksek bulunmuştur. Yüzeysel davranış ile dışa dönüklük, alt boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif, doğrusal ve çok düşük ilişki olduğu (r= 0,196, p< 0,001), sorumluluk ve deneyime açıklık ile pozitif, doğrusal, düşük derece ilişki olduğu görülmüştür (r=0,204, r= 0,265, p< 0,001). Derinlemesine davranış ile dışa dönüklük ve deneyime açıklık arasında pozitif, doğrusal ve düşük derece; sorumluluk ve geçimlilik arasında çok düşük derece ilişki görülmüştür (r= 0,274, r= 0,371, r= 0,186, r= 0,187, p< 0,001). Samimi davranış ile dışa dönüklük, sorumluluk, deneyime açıklık ve geçimlilik arasında pozitif, doğrusal, düşük derece ilişki olduğu görülmüştür (r= 0,317, r= 0,254, r= 0,277, r= 0,226, p< 0,001). Yüzeysel, derinlemesine ve samimi davranış boyutları ile HMBY arasında pozitif, doğrusal ve orta derece ilişki olduğu görülmüştür (r= 0,431, r= 0,487, r= 0,505, p< 0,001). Dışa dönüklük, deneyime açıklık, sorumluluk ve geçimlilik ile HMBY arasında pozitif, doğrusal, düşük derece ilişki olduğu görülmüştür (r= 0,282, r= 0,328, r= 0,234, r= 0,204, p< 0,001). Kişilik özelliklerinin tüm alt boyutlarının, yüzeysel davranış ile HMBY arasındaki ilişkide düzenleyici etkiye sahip olduğu görülmüştür (p<05). Geçimlilik ve nevrotiklik kişilik özelliklerinin, derinlemesine davranış ile HMBY arasındaki ilişkide düzenleyici etkiye sahip olduğu görülmüştür (p< ,05). Sorumluluk ve deneyime açıklık kişilik özelliklerinin, samimi davranış ile HMBY arasındaki ilişkide düzenleyici etkiye sahip olduğu görülmüştür (p< ,05). Sonuç olarak; araştırmada hemşirelerin duygusal emek puanları tüm alt boyutlarında yüksek düzey bulunmuştur. Beş faktör kişilik özellikleri alt boyutlarından dışa dönüklük, geçimlilik ve nevrotiklik ortalaması orta düzey, sorumluluk ve deneyime açıklık ortalaması yüksek düzeyde bulunmuştur. Duygusal emeğin HMBY’yi anlamlı bir şekilde etkilediği, bu etkide beş faktör kişilik özelliklerinin düzenleyici rolü olduğu saptanmıştır.